Blog Nederland brandveiliger?!


Nederland Brandveilig(er)?!

De laatste tijd wordt Nederland steeds vaker opgeschrikt door grote branden in veestallen. Daarbij sterven soms tienduizenden dieren een afschuwelijke dood. Vorige week lieten nog 40.000 kippen het leven bij een brand in Swifterbant en een paar dagen later nog eens 1000 varkens bij een brand in het Twentse Agelo. En eind juli was er de grote brand in Erichem, waarbij maar liefst 20.000 varkens omkwamen. Dit is niet iets van de laatste tijd en het zijn geen incidenten meer. Alleen al dit jaar vlogen er tot nu toe zeven varkensstallen in brand, waarbij 28.520 dieren omkwamen. In 2016 stierven er een kleine 14 duizend varkens tijdens zes branden, terwijl er in 2015 nog maar 4105 slachtoffers vielen bij vijf branden. Volgens Wakker Dier vlogen er tot nu toe zelfs meer dan 20 stallen in brand, waarbij ruim 225.000 dieren (varkens, kippen, etc.) omkwamen. Dat is halverwege 2017 al meer dan in heel 2016 toen er 201.000 dode dieren te betreuren waren, aldus Wakker Dier.

Er is dus duidelijk sprake van een snel stijgende tendens. In de varkenssector, maar zeker ook in de pluimveesector. Kwamen er in 2015 nog 129.000 kippen om bij drie branden, in 2016 steeg dat aantal naar 185.000 bij acht branden en dit jaar staat de teller al op 196.000 dode kippen.

Dat de branden zo uit de hand lopen, komt vooral door het ontbreken van adequate brandveiligheidsvoorzieningen. En dat is weer het gevolg van tekortschietende wet- en regelgeving. Want wet- en regelgeving is bij veel boeren helaas hard nodig. Anders zien deze geen noodzaak om te investeren in iets dat ogenschijnlijk niet direct bijdraagt aan het rendement van hun bedrijf. Al in 2012 en 2013 was dit een politiek aandachtpunt geworden, met als resultaat dat in 2014 een aanpassing in het Bouwbesluit werd doorgevoerd. Vanaf dat moment moesten compartimenten in stallen beperkt blijven tot 2500 m2 en werd minimaal 60 minuten brandwerendheid ge ëist voor scheidingen tussen de stallen en technische ruimten. In de technische ruimten werd bovendien branddetectie verplicht. En dat was niet zonder reden, want verreweg de meeste branden ontstaan door kortsluiting. De hoge vuurbelasting en het ontbreken van detectie en blussystemen zijn er debet aan dat kleine brandjes vaak ontaarden in een verwoestende vuurzee waarin meestal alle dieren omkomen en de stal volledig verloren gaat. Dat laatste wordt nu enigszins ondervangen doordat bouwmaterialen sinds 2014 aan brandklasse B volgens NEN-EN 13501-1 moeten voldoen, terwijl dat voorheen brandklasse D was. Een verbetering dus. Maar detectie en een automatisch blussysteem in de stal worden nog altijd niet noodzakelijk geacht. Wel door dierenvrienden, maar niet door de overheid en zeker niet door een groot aantal boeren. Daar komt nog bij dat de verbeterde regelgeving alleen van toepassing is op stallen die vanaf 2014 zijn gebouwd of verbouwd. De enorme megastallen met brandgevaarlijke materialen zijn meestal van voor die tijd.


Onderzoekers van de Wageningen Universiteit stelden vast dat dikwijls brandgevaarlijk materiaal wordt gebruikt om de wanden en plafonds van stallen te isoleren. Ook op de toegepaste techniek viel het nodige aan te merken. De onderzoekers wezen op de noodzaak om de aanleg van elektra alleen nog door of onder toezicht van erkende installateurs te laten uitvoeren, zodat deze minimaal aan de eisen uit NEN 1010 en NEN 3410 zou voldoen. Er werd ook een Actieplan Stalbranden 2012-2016 uitgebracht, maar dat is tot nu toe niet meer dan een goed bedoeld document dat, aldus actiegroep Wakker Dier, door de veehouderij nog niet eens voor kennisgeving is aangenomen. Het Actieplan dient vooral de voorlichting en kennisontwikkeling, maar voor de gemiddelde boer geldt de korte termijn en daarmee alleen de harde euro ‘s. De sector werkt met krappe marges, heeft geen boodschap aan voorlichting en de mening van dierenliefhebbers. De meeste boeren zullen dus alleen in brandveiligheid investeren als het door de wetgever verplicht wordt en er goede handhaving met stevige boetes komt. De insteek van de politiek mag inmiddels bij eenieder bekend zijn, de overheid wijst op de eigen verantwoordelijkheid van iedere burger en ondernemer, dus ook de boer. Het is daarmee een lastig probleem. Oude stallen brandveilig maken conform het bouwbesluit zullen veel boeren niet kunnen betalen.

Er zijn echter alternatieven. Het laten verbeteren van de elektrische installatie kost naar verhouding weinig en reduceert het brandrisico al aanzienlijk. Ook een investering in branddetectie/rookmelders in de stal is voor elke ondernemer te overzien. Nederland telt tientallen bekwame adviseurs die voor een redelijk bedrag de brandveiligheid in de boerenbedrijven significant kunnen vergroten. De verzekeraars zien dat gelukkig ook in. Zij kondigen extra controles aan die vooral gericht worden op de elektrische installaties bij veehouders. Een positieve ontwikkeling. Verzekeraars die een statement maken dat goed beveiligde stallen aanleiding zijn om bij brand een groter deel van de schade uit te keren of een lagere premie tegemoet kan zien. Belonen van goed gedrag is altijd beter dan straffen voor slecht gedrag.

En financiers als de banken in Nederland zijn deels ook eigenaar. Hier ligt ook een rol en de mogelijkheid tot het verplichten van maatregelen naar hun lening nemers.


Het is echter te hopen dat de direct belanghebbenden t.w. de varkens- en kippenbedrijven zelf ook gaan inzien dat de recente branden een signaal zijn om niet langer af te wachten en te denken “het overkomt mij niet, branden zijn er alleen bij de buren “. Bedrijfscontinu ïteit – de lange termijn – zou voor iedere ondernemer toch een van de hoogste prio ’s moeten zijn. En hoewel compassie met dieren misschien niet kan worden verwacht van een veehouder die zijn bezit laat opgroeien voor de slacht, kan extra dierenleed toch ook niet de bedoeling zijn. Ook van een slachtvarken wil je niet dat het na tientallen minuten van blinde angst en paniek, omringt door het gegil van soortgenoten bezwijkt door het inademen van gloeiend hete rookgassen of de aan zijn huid likkende vlammen.


En hoe staat het met het vluchtplan voor stallen? Ook dan worden dieren aan hun lot overgelaten. Het Bouwbesluit vereist nu wel dat stallen in geval van nood van buitenaf te openen zijn (zonder sleutel), zodat het makkelijker wordt om dieren te evacueren bij brand. Maar dat is ook weer iets wat alleen geldt voor stallen van na 2014 en ik vraag mij af of hierop gehandhaafd wordt.

Bij de brand in Agelo probeerde men, de eerste stal was niet meer te redden, een tweede stal te redden maar wat mislukte. Tijd voor vluchten was er wel, maar een vluchtplan niet. En uiteindelijk zijn ook al deze dieren omgekomen. Veel dieren sterven door hitte en rook. Een snelle detectie in combinatie met rook-en warmte afvoer kan dergelijk dierenleed voorkomen.


Branchevereniging Federatie Veilig Nederland vertegenwoordigt 155 bedrijven op het gebied van technische (brand)beveiliging en investeert met haar leden – ook internationaal – in optimalisering van de veiligheid van gebouwen, tunnels, woningen en andere objecten waar als gevolg van onveiligheid slachtoffers kunnen vallen. De vereniging, die nauw samenwerkt met (Europese) zusterorganisaties, normalisatie-instituten en autoriteiten, is een bolwerk van kennis dat vooral gevoed wordt vanuit praktijkervaring. Het leeuwendeel van de ruim 50.000 jaarlijkse branden in Nederland kunnen niet voorkomen worden maar de gevolgen (schade en letsel) had wel teruggebracht kunnen worden als er sprake was geweest van een deskundige mix van brandveiligheidsmaatregelen.


De bij Federatie Veilig Nederland aangesloten experts, bedrijven die brandveiligheid leveren hebben natuurlijk ook een commercieel belang, maar dat is gericht op succes op de langere termijn. Als er geen kwaliteitsdoelstelling was, zou het lidmaatschap van de branchevereniging voor hen geen zin hebben. Federatie Veilig Nederland heeft kennis en expertise opgebouwd op het gebied van: Rookbeheersingssystemen, Blusmiddelen, Blusinstallaties, Sprinklertechniek (VSI), Woningsprinkler, Branddetectie, -componenten & OAS, Rook- en CO-melders, Noodverlichting, Signalering, Zorgsystemen, Inbraak & Overval systemen, Toegangscontrole, Camerasystemen (CCTV/VSS), Bouwplaats Beveiliging, Integrale Solutions en MARC’s (PAC’s & Toezichtcentrales).


Federatie Veilig Nederland hoopt dat wet- en regelgeving en handhaving spoedig wordt aangescherpt opdat veestallen brandveiliger worden en het dierenwelzijn hiermee wordt verbeterd. Laat deze misstanden niet net zo uit de hand lopen als is gebeurd in slachthuizen. De volgende richtlijn, een methode voor brandbeheersing en de beperking van branduitbreiding bij veestallen is alweer in de maak t.w. het normontwerp ‘Risicobenadering brandveiligheid grote veestallen ‘. Laat het geen dode letter zijn.


Boele Staal

Algemeen voorzitter Federatie Veilig Nederland

September 2017